Logo Christiaan M. Bijl

Het failliet van de open kantoortuin


'Open kantoorruimtes zijn gevangenissen voor het brein'
Theo Compernolle, arts, psychiater en psychotherapeut en onder ander gespecialiseerd in de balans werk-privé en (werk)stress, laat er geen gras over groeien. Hij omschrijft open kantoorruimtes als 'gevangenissen voor het brein. Plekken waar we ziek worden, niet productief zijn en tegen de verwachtingen in zelfs minder samenwerken'. In gesprek met Kevin Van der Straeten van Healthlab.tv verwoordt Compernolle zijn mening.

Voor wie geen tijd heeft naar het filmpje te kijken, hier een korte samenvatting
'Ons denkend brein kan niet multitasken. We kunnen geen twee dingen tegelijk doen met dat denkend brein. Elke interruptie is een switch. We hebben het er de vorige keer over gehad: we moeten ons brein dan steeds omschakelen. De informatie die in ons werkend brein zit, moet dan naar het tijdelijke geheugen. En dus ben je voortdurend aan het heen en weer schakelen. Elke keer word je gestoord en ben je een stukje concentratie kwijt. Je kunt je daar overheen zetten, maar dat kost inspanning. Waardoor mensen op het eind van de dag meer uitgeput zijn dan nodig is. En, meetbaar, uitgeput naar huis vertrekken.
Het ergste zijn telefoongesprekken, omdat om verschillende redenen het bijzonder moeilijk voor ons brein is om daar niet afgeleid door te raken. Voor telefonische dialogen heb ik een nieuw woord bedacht: een demiloog. Je hoort iedere keer de helft van een gesprek. En dus eindigt elk deeltje met een cliffhanger. Wat gebeurt er feitelijk? Onze aandacht is getrokken van ons denkend brein - het hoorbare gesprek - en dan ineens: stilte. En die stilte trekt ook weer de aandacht. Dus heb ik een heel eenvoudige test ontwikkeld om erachter te komen of iemand in het juiste kantoor zit om denkwerk te doen: de telefoontest. Als je in het kantoor werk moet doen waarvoor je je moet concentreren en je kunt telefoongesprekken van andere mensen horen, zit je in het verkeerde kantoor. Zo simpel is het.'

Flexibele kantoorruimtes
'Bij flexibele kantoorruimtes kunnen geluiddichte kamertjes gecreëerd worden, waar je kunt gaan zitten op het moment dat je denkwerk moet verrichten. Dat kán een oplossing zijn voor bijvoorbeeld professionals als ingenieurs, juristen, economen, enz. die denkwerk moeten doen. Hoe is het nu? We plaatsen al die mensen samen in zo'n grote hangar. Als ze echt denkwerk moeten doen, kunnen ze zich niet afzonderen in een geluiddicht kamertje. Feitelijk moet het dus omgekeerd zijn: die mensen verdienen het geld voor hun bedrijf met denkwerk. De prioriteit moet dus andersom: het kantoor moet in eerste instantie afgesteld zijn op denkwerk. En als die mensen moeten praten of telefoneren: wegwezen. Het basiskamp moet rustig, stil en ongestoord zijn.'



'Hoe goedkoper het kantoor, hoe duurder het feitelijk wordt'
Domme, echt domme besparingen noemt Compernolle dat. 'Ik heb het zelfs uitgerekend. Wat je maximaal kunt winnen in een kantoor door het goedkoper te maken door alle mensen samen te zetten. En wat je verliest op langere termijn. Ik heb een zeer extreme ervaring meegemaakt met een wereldbekend ingenieursbureau in een ander land. Daar hadden ze ook een nieuw kantoor gebouwd. Ik heb twee keer gewerkt met twee groepen van 30 ingenieurs. Er waren klachten van stress bij die mensen. De grootste bron van stress was het kantoor. Het zijn ongeveer de duurste ingenieurs die in de wereld rondlopen die daar werken. In de ene groep kwamen ze gemiddeld op 30% minder productiviteit uit, in de andere groep op 40%. Dat gaat over gigantische budgetten, elke maand opnieuw. Het was daar wel heel erg, want als die mensen even rustig moesten nadenken, dan gingen ze aan de overkant van de straat in de Starbucks zitten. Waar het rustig is.'

Werkgevers: opgelet!
Compernolle: 'Gebouwen met kantoortuinen worden nog steeds gebouwd, gehuurd of geleased. Maar als werkgevers zo onwetend zijn dat ze dat nog altijd doen - een kortzichtige besparing op de korte termijn -, dan zal uiteindelijk het ziekteverzuim door werkstress toenemen. Geef personeel de ruimte om hun telefoon uit te zetten, zodat zoveel mogelijk interrupties uitgeschakeld worden. Kijk eens verder dan uw neus lang is. Als manager, als directeur bent u verantwoordelijk voor de faciliteiten. Maar als u daarop bespaart, krijgt u vroeg of laat de rekening gepresenteerd. Denk eens aan de misère waarin uw medewerkers worden gemanoeuvreerd als zij overspannen en/of burnout raken. Besparingen op korte termijn - lekker goedkoop - worden duurkoop op de lange termijn'.

Werknemers en Ondernemingsraden: opgelet!
Werknemers hebben een eigen verantwoordelijkheid. Enerzijds is het in deze tijd gemakkelijk om thuis te werken, maar ook daar kan afleiding plaatsvinden. En thuiswerken moet geen vluchtgedrag worden, evenmin als 'dan maar 's ochtends om 06.30 uur op kantoor beginnen of na 19.00 uur nog maar enkele uren doorwerken'. Of in alle vroegte alvast enkele werkplekken reserveren voor het team, zodat 'we niet over diverse etages verspreid zitten'. Maak je grieven dus kenbaar aan je leidinggevende of je manager. En krijg je geen gehoor? Wend je dan tot je personeelsvertegenwoordiging.
Leden van Ondernemingsraden: bespreek klachten van het personeel met de hoogst leidinggevende, bijvoorbeeld de SG of diens plaatsvervanger(s) bij een ministerie of met de bestuurder bij een ZBO, een provincie of een gemeente en met de directie of de bestuurder in de profit sector. Als lid van een OR ben je gekozen dóór het personeel en ben je er vóór het personeel. Neem dus je verantwoordelijkheid en laat je stem horen!

Tot slot
Op 20 augustus 2018 publiceerde The Guardian de uitkomsten van een onderzoek onder Amerikaanse ambtenaren: 'Mensen die werken in een open werkruimte zijn fitter zijn en minder gestrest dan wie een eigen kantoorruimte heeft. De wandloze indeling zou werknemers namelijk stimuleren tot meer beweging'. Radio 1 nam het nieuwtje over.
Opmerkelijk is dat eerdere studies juist vonden dat kantoortuinen funest zijn voor onder meer de concentratie, het werkplezier en de productiviteit op de werkvloer, aldus Joost van der Gulden, onderzoeker en hoofd van de bedrijfsartsenopleiding van het Nijmeegse Radboudumc.
De e-mail nieuwsbrief van de Volkskrant van 27 augustus 2018 geeft informatie over deze eerdere studies. Hieruit blijkt geenszins dat mensen in kantoortuinen minder gestrest zijn. Het Amerikaanse onderzoek is veel te beperkt om stellige conclusies te trekken over stress, beweging en werkruimte.
 

► Foto bovenkant gemaakt door Phil Whitehouse (New Office)
► Foto middenin gemaakt door 12019
► Foto zijkant moerschy

Terug naar boven
Afbeelding rechterzijde