Logo Christiaan M. Bijl

Ritalin of Concerta bij ADHD en/of concentratieproblemen - ja of nee?


Bij medicijnen zit vaak een bijsluiter met informatie over mogelijke bijwerkingen. Ook kun je zien of het medicijn geregistreerd is. Dat betekent dat vóór het medicijn op de markt kwam, er uitgebreid wetenschappelijk onderzoek plaatsvond. De Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek speelt hierin een rol. Volgens de website van de commissie kent geneesmiddelenonderzoek vier fasen. Voor dit nieuwsbericht is vooral de vierde fase interessant: onderzoek na registratie en gerelateerd aan het indicatiegebied waarvoor het middel is geregistreerd. Daar is te lezen: 'Deze onderzoeken zijn niet nodig voor registratiedoeleinden, maar wel belangrijk voor het optimaliseren van het gebruik van het geneesmiddel'.

Voor uitvoerige en begrijpelijke informatie over alle medicijnen:
zie de Beste Medicijnwebsite van Nederland van de afgelopen vier (!) jaar (2018, 2019, 2020 en 2021) op Apotheek.nl.

• Ritalin bij ADHD en/of concentratieproblemen?
Het medicijn methylfenidaat, beter bekend onder de namen Ritalin en Concerta, haalt regelmatig de pers, meestal in negatieve zin. Op 3 juli 2014 concludeerde de Gezondheidsraad (de beide door de Gezondheidsraad uitgebrachte adviezen aan de staatssecretarissen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn via deze link als pdf te downloaden): 'In Nederland slikken ruim 125 duizend kinderen ritalin - bijna 4,5 procent van de kinderen tussen de zes en achttien jaar. De Gezondheidsraad concludeerde deze zomer dat medicatie is doorgeschoten en vraagt de maatschappij: hoe kunnen we het tij keren? Met een verhitte discussie over de oorzaak van ADHD komt de wetenschap niet verder en zijn ouders en kinderen niet geholpen. Het vizier richten op behandeling is constructiever. Veel wetenschappers hopen op een niet-farmacologisch alternatief voor ritalin. Dat is nog niet beschikbaar, maar wel in ontwikkeling'.
Dat laatste zinnetje stemt hoopgevend - en dat is maar goed ook. Want het volgende wil ik je niet onthouden.

Wetenschappelijk onderzoek 1: Ritalin verandert kinderbrein blijvend
Op 22 november 2016 promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam mevrouw Anouk Schrantee op het onderzoek: Detecting Dopamine Dysfunction with Pharmacological MRI. Wat concludeerde zij? Ritalin verandert kinderbrein blijvend (zie de Nederlandse samenvatting). Ook de Volkskrant berichtte hierover.
Aha, dacht ik, ben ik toch blij enkele ouders met drukke kinderen of kinderen met concentratieproblemen de afgelopen jaren een goed advies te hebben gegeven: wees uiterst voorzichtig met het laten slikken van Ritalin door uw kind.

Wetenschappelijk onderzoek 2: ADHD-medicatie niet schadelijk op lange termijn
Wie schetst mijn verbazing toen ik in januari 2017 in De Psycholoog, maandblad van het NIP (Nederlands Instituut van Psychologen), las: ADHD-medicatie niet schadelijk op lange termijn naar aanleiding van promotieonderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Op 14 december 2016 promoveerde daar mevrouw Lizanne Schweren op haar onderzoek Stimulants and the developing brain.

Weet jij het nog? Ik niet!
Als wetenschappers het niet met elkaar eens zijn, zorgt dat voor grote verwarring. Bovendien: veel artsen en/of psychiaters blijken Ritalin en Concerta voor te schrijven aan kinderen zonder dat die op ADHD/ADD gediagnosticeerd zijn.

Dus?
Redenen genoeg voor mij om mijn hierboven vermelde advies aan ouders met drukke kinderen of kinderen met concentratieproblemen te herhalen. Juist omdat bijwerkingencentrum Lareb op 28 april 2017 in een uitgebreid rapport naar buiten bracht, dat drie mensen met ADHD mogelijk zijn overleden aan de bijwerkingen van een medicijn met methylfenidaat. Ook de NRC berichtte hierover.
De meest recente informatie over methylfenidaat staat op de website van het bedrijf dat dit middel in de handel brengt.

• Concerta bij ADHD en/of concentratieproblemen?
Het medicijn Concerta, dat verwant is met Ritalin, heeft, net als elk medicijn, vele mogelijke bijwerkingen. Het middel lijkt wat farmacologische eigenschappen betreft op amfetamine, een synthetische drug. In de volksmond wordt deze drug ook wel speed, pep of spit genoemd. Het gebruik is verslavend, onder meer omdat mensen lusteloos zijn als zij het niet meer gebruiken. Amfetamine werkt stimulerend en werkt slapeloosheid in de hand. De lust tot eten of drinken vermindert. Amfetamine werd vroeger dan ook wel toegepast als vermageringsmiddel, doch dat is tegenwoordig verboden. Ook is het toegepast als doping in de sport. Amfetaminegebruik kan leiden tot ernstige lichamelijke problemen, waaronder hart- en leverfalen. Ook psychische klachten zoals paranoïde wanen en hallucinaties zijn beschreven. Het preparaat Concerta valt bovendien onder de bepalingen van de Opiumwet in zijn volle omvang.

Behandeling
De behandeling moet plaatsvinden onder toezicht van een gespecialiseerde arts (denk hierbij aan een kinderarts of (kinder)psychiater) op het gebied van gedragsstoornissen bij kinderen en/of adolescenten, maar dat vóór de aanvang van de behandeling is aangewezen:
• een beoordeling van de cardiovasculaire status, inclusief bloeddruk en hartfrequentie,
• plotseling cardiaal/onverklaard overlijden in de familiegeschiedenis,
• psychische stoornissen,
• registratie van lengte en gewicht op een groeikaart (ter bepaling van de zogeheten BMI, de Body Mass Index).

Controle
Bij psychotische patiënten, lijdend aan wanen en hallucinaties, kan dit medicijn de gedrags- en denkstoornissen verergeren. Maar tijdens de behandeling moet de groei, de psychische gesteldheid (bijvoorbeeld controle op tics, agressief gedrag, suïcidaal gedrag, angst, agitatie, depressie, psychose, manie, wanen, ontwenningsverschijnselen, dwangstoornis) en de cardiovasculaire status minimaal eens per 6 maanden gecontroleerd worden én na elke dosisaanpassing. Met andere woorden: na iedere verhoging van de dosis moet controle door de behandelende specialist plaatsvinden.

Overweging
Juist bij dit middel, dat vanwege een enorm aantal bijwerkingen meer schade kan aanrichten dan dat het een positieve bijdrage levert aan vooral jongeren die problemen hebben met hun concentratie, kan men zich afvragen: is dus het middel niet erger dan de kwaal? 'Dan maar wat minder geconcentreerd' kan een passend alternatief zijn …

• Rechten van minderjarigen
Zie hiervoor het aparte tabblad Rechten van minderjarigen.


► Foto bovenkant gemaakt door vaidosa

Terug naar boven