Behandeling van eetstoornissen

"Slechts een paar procent van de obese mensen is te dik omdat ze een biologische afwijking hebben of omdat ze medicatie slikken. (...) Obesitas is een gedragsprobleem. Mensen worden niet dik van lucht. Er is slechts één oorzaak van dik worden en dat is dat er meer energie gegeten wordt dan dat er gebruikt wordt. Als je meer energie eet dan je gebruikt, word je dik en als je minder eet dan je gebruikt, dan word je dunner. Zo simpel is dat. De vraag is hoe mensen hun leefstijl moeten veranderen. Daar heb je psychologen voor nodig."
Prof.dr. Anita Jansen *)

Bij de behandeling van eetstoornissen (anorexia en boulimia) probeer ik, samen met de cliënte (de meeste eetstoornissenpatiënten zijn vrouw, reden om hier te spreken van patiënte en cliënte), zoveel als mogelijk is de oorzaak van het ontstaan van de eetstoornis te achterhalen, zonder direct op de noodzaak van meer, respectievelijk minder eten aan te dringen.

Mogelijke oorzaken van een eetstoornis
Een eetstoornis kan beschouwd worden vanuit het perspectief van de aanleg, maar veelal spelen ook psychische factoren een rol. Incest, pesten, genegeerd worden, geestelijke en/of lichamelijke mishandeling - het zijn slechts enkele oorzaken die verantwoordelijk kunnen zijn voor het ontstaan van een eetstoornis. Ik behandel uitsluitend cliënten die ambulant zijn, dat wil zeggen die tijdens de therapie in hun eigen woon- en school- of werkomgeving blijven (bij een levensbedreigende situatie zal ik altijd opname in een gespecialiseerde kliniek adviseren).

Wat komt er zoal aan de orde?
Gedurende mijn behandeling komt niet alleen herstel van eetgedrag en gewicht aan de orde, maar ook wordt veel aandacht besteed aan het krijgen van meer zelfvertrouwen en eigenwaarde (bijvoorbeeld met behulp van cognitieve gedragstherapie en/of EMDR). Verder zijn het uiten van gevoelens en behoeften en het beter opkomen voor zichzelf (assertiever worden) belangrijke elementen bij het herstel. Ook de vermindering van faalangst en het relativeren van perfectionisme zijn belangrijk, evenals het krijgen van een positieve lichaamsbeleving en de verbetering van sociale contacten.

Hoe probeer ik mijn cliënten te motiveren?
Eetstoornispatiënten zijn moeilijk te motiveren voor behandeling en herstel. Reden voor mij om effectieve motiveringsstrategieën toe te passen, zoals:

• samenwerken met de cliënte;
• actief en aandachtig naar de cliënte luisteren;
• ingaan op de eigen opvattingen van de cliënte;
• de taal spreken van de cliënte;
• nagaan of er sprake is van ziektebesef;
• socratische gespreksstijl gebruiken (uitleg bij dit onderdeel Therapieën);
• hoop geven en optimisme tonen;
• de eigen verantwoordelijkheid van de cliënte benadrukken;
• het stellen van eigen doelen van de cliënte ondersteunen (geeft de cliënte de ruimte voor het maken van keuzes);
• erkennen dat veranderen moeilijk is;
• helpen de klachten van de cliënte begrijpelijk te maken;
• eerlijk en nieuwsgierig zijn ten opzichte van de cliënte;
• aansluiten bij de fase van motivatie van de cliënte;
• open vragen stellen;
• belangstelling en begrip tonen;
• korte (schriftelijke) samenvattingen van het besprokene geven;
• begripvol reageren;
• voor- en nadelen van de eetstoornis door de cliënte laten beschrijven;
• de zelfwerkzaamheid van de cliënte stimuleren;
• het verhogen van de zelfwaardering van de cliënte door de sterke kanten te benadrukken;
• respect tonen voor het doorzettingsvermogen van de cliënte;
• te allen tijde mijn geduld bewaren ten opzichte van de cliënte;
• de cliënte voorhouden dat bij mij niets moet, behalve zichzelf zijn.

Tijdens de behandeling werk ik, indien de cliënte dit wil, nauw samen met een diëtiste, die ruime ervaring heeft met de begeleiding van mensen met een eetstoornis.

Mijn wens bij deze foto: ik hoop voor alle mensen met een eetstoornis dat de zon weer in hun leven gaat schijnen!

Bronnen van motiverende gespreksvoering zijn onder andere:
Hans Bloks: Motivering tot verandering. In: Greta Noordenbos en Annemarie van Elburg (red.): Handboek eetstoornissen. Utrecht: De Tijdstroom, 2018. Derde, geheel herziene druk. ISBN 9789058982506 (pag. 149-160) en
William R. Miller en Stephen Rollnick: Motiverende gespreksvoering. Mensen helpen veranderen. Derde editie. Gorinchem: Ekklesia, 2014. ISBN 9789075569704 (paperback) en 9789075569711 (gebonden editie).

► Foto bovenkant gemaakt door Michael
► Foto rechterkant toont een bronzen beeld (17 cm, 1998) van beeldhouwer Fred Gerz (*1944), getiteld 'Besinnung'. Foto gemaakt door mijn echtgenote Josien Sneek in de kloostertuin van Kloster Eberbach, Eltville am Rhein, Duitsland
► Foto in de tekst gemaakt door Michael Schwarzenberger

*) Het aan de bovenzijde vermelde citaat van Anita Jansen, hoogleraar experimentele klinische psychologie en bijzonder hoogleraar eetstoornissen aan de Universiteit Maastricht, is te vinden in PsychoPraktijk, Vakblad voor psychologie, psychotherapie & psychiatrie, jaargang 3, nummer 5, oktober 2011.
PsychoPraktijk is een uitgave van Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media.